OĞUZ ORKUN DOMA
PDF (Portable Document Format, İng. Taşınabilir Belge Formatı), ilk olarak 15 Haziran 1993’te Adobe tarafından yayınlanan bir dosya biçimidir. 2008’den itibaren, Uluslararası Standartlar Enstitüsü (ISO) tarafından ISO 32000-1:2008 maddesi kapsamında standart olarak benimsenmiş ve kullanımı telif hakkı gerektirmeyen evrensel bir açık format haline gelmiştir.
90lı yıllarda o zamanki adıyla Adobe Systems, o yıllarda giderek çeşitlenmeye başlayan farklı bilgisayar sistemleri ve uygulamaları arasında yüksek doğrulukta ve güvenilir bir şekilde belge aktarımı yapabilme ihtiyacına çözüm bulmayı hedefleyen bir proje geliştirmeye başladı. 1990’da The Camelot Project adıyla geliştirilmeye başlanan ve resmi olarak 15 Haziran 1993’te piyasaya sürülen PDF formatının ilk sürümü tam olarak bu işe yarıyordu. Belgeler artık üretildikleri sistem ve yazılımdan bağımsız olarak Mac, Windows veya Unix tabanlı işletim sistemlerinde aynı şekilde baskı haliyle görüntülenebiliyordu.
Kaynak: Adobe Blog, Evolution of the Digital Document: Celebrating Adobe Acrobat’s 25th Anniversary
Örneğin, bugün .DWG dosyalarını açmak için, Autodesk’in Autocad yazılımına veya bu biçimi okumak ve yazmak üzere lisanslanmış başka bir yazılıma ihtiyacınız vardır. Aynısı .DOCX dosyaları ve Microsoft Word yazılımı için de geçerlidir. Mac’te oluşturduğunuz bir .DOCX dosyası Windows’ta farklı şekilde görüntülenebilir: sayfa kenarlıkları ve resim konumları değişebilir. DWG 2013 sürümü olarak kaydettiğiniz bir çizimi Autocad 2010’da açamazsınız. Başka bir bilgisayara aktarıp Adobe Photoshop ile düzenlemek istediğiniz bir PSD dosyasındaki bütün fontlar ve mizanpaj, eğer yazıtipi dosyaları bu sistemde yüklü değilse değişebilecektir. Daha yakından bir örnek vermek gerekirse, bu web sayfasının mobil cihazlar için duyarlı bir teması ve farklı ekran çözünürlükleri vardır, bu nedenle metin ve resimlerin konumu ve boyutu farklı cihazlarda farklı şekilde görüntülenir.
PDF, tam da bu sorunu gidermek için sunulan bir formattır: Cihazınız veya kullandığınız yazılım ne olursa olsun, PDF dosyalarındaki tüm veriler, bilgiler, metin ve resimler piksel hassasiyetinde doğru şekilde görüntülenir. Günümüzde PDF belgeleri yalnızca metin ve görsel değil, aynı zamanda web bağlantıları, form alanları, ses dosyaları, video ve veri akışlarını da içerebilir. PDF formatı artık belgeleri her platformla uyumlu baskı kalitesinde ve düzeninde kaydetmenin ötesinde, baskı gereksinimini azaltan ve belgeleri yeni olanaklarla zenginleştiren bir çözüm haline gelmiştir.
Görsel verilerin aktarılması: Vektör ve raster
Görsel verileri dijital olarak kaydetmek için kullanılan iki temel yaklaşım vardır: vektör olarak tanımlamak veya raster olarak tanımlamak.
Diyelim ki 3 birimlik yarıçapa sahip bir daireyi sayısal olarak tanımlamak istiyoruz. Bu durumda vektör ve raster ifadeleri ile oluşturulan görüntüler aşağıdaki gibi olacaktır.
| Vektör | Raster | |
| Sözlü tanım | 3 birim yarıçapında bir daire | 3 birim yarıçapında bir daire |
| Sayısal tanım | x ^ 2 + y ^ 2 – 9 = 0 | (3,0), (3,1), (2,2), (1,3), (0,3), (-1,3), (-2,2), (-3,1), (-3,0), (-3,-1), (-2,-2), (-1,-3), (0,-3), (1,-3), (2,-2), (3,-1) |
| Oluşturulan görsel |  |
 |
Vektörel ifadelerde görseller noktalar, çizgiler ve alanlar ile tanımlanır. Tüm görsel, sınırları ifade eden parçalı fonksiyon grafikleri ve bunları dolduran renk kodu bilgileri ile tanımlanır. Görsel, bir ekranda her görüntülendiğinde, yakınlaştırma düzeyine göre yeniden oluşturulur. Bu nedenle vektör görsellerinin özetlenmiş sayısal ifadesi daha az disk alanı kaplar. Autocad ve Illustrator gibi tüm vektör çizim programlarının yaptığı şey temelde budur: Çizimlerinizi muhtemelen analitik geometri derslerinde öğrendiğiniz ilkelere göre fonksiyon grafikleri halinde sayısallaştırırlar ve ekran boyutuna göre işlerler veya yüksek çözünürlükte tekrar oluşturarak baskıya hazır uygun formata getirirler.
Raster ifadelerde görseller piksellerle tanımlanır. Her pikselin koordinatları ve renk kodu bilgileri (RGB veya CMYK) tek tek haritalanır ve kaydedilir. Çizimler ekranda yakınlaştırıldığında veya baskı için büyütüldüğünde, büyüyen alanı doldurmak için kare şekilli piksellerin renk bilgisi yeni yaratılan komşu pikselleri oluşturmak için kullanılır. “Piksellenme” adı verilen görüntü kalitesi kayıpların nedeni budur. Pikseller haritalanarak kaydedildiğinden, görüntülerin raster ifadeleri, vektör ifadelere nazaran diskte daha fazla yer kaplar. Bitmap (.BMP) formatı, adını raster olarak haritalanan veri bitlerinden alır. JPEG gibi sıkıştırılmış raster formatlarında, pikseller ayrı ayrı değil, benzeşen renkler kümeleri halinde ifade edilebilir. Böylelikle dosya boyutu, bir miktar görüntü kalitesi kaybı ile önemli ölçüde azaltılabilir.
Yukarıdaki tabloda gösterildiği gibi, vektörel ifadeler hem sayısal veri olarak daha az yer kaplar hem de görüntünün istenen herhangi bir boyutta yeniden üretilmesine izin verir. Ancak, fotoğraflar ve sanatsal çizimler veya resimler gibi birçok bağımsız piksel verisi içeren görüntülerde verilerin vektörler olarak ifade edilmesi elverişli veya olanaklı değildir. Bu nedenle, vektörel görüntüleri olabildiğince çok kullanmak ve yalnızca fotoğraf benzeri görüntülerde raster kullanmak dosya boyutumuzu önemli ölçüde azaltacak ve kaydedilen verilerin ekran görüntülerinin ve baskılarının daha yüksek çözünürlükte olmasını sağlayacaktır.
Batman logosunun parçalı bir fonksiyon grafiğiyle ifadesi, vektör çizimlerinin sayısal ifadelerini anlamak için iyi bir örnektir.
PDF: İki dünyanın da en iyi taraflarından yararlanın
PDF formatının öne çıkan bir özelliği, kullanıcının tercihlerine göre aynı belge içinde hem vektör hem de raster verilerini içerebilmesidir. Bu işlemin detaylarını bilen kullanıcılar, optimum boyutta ve maksimum kalitede belgeler hazırlayabilirler. Aksi takdirde, belgenin içeriği yazılımın varsayılan ayarlarının insafına kalır.
Örneğin, bir belge veya poster hazırlarken, metinlerin tipografik ifadeleri yazı tipi dosyalarında vektör olarak tanımlandığından, PDF dosyası yazı tiplerini gömülü olarak taşıyabilir ve yazıyı aranabilir metin olarak kaydedebilir. Böylelikle, PDF’teki metinler okunabilir, aranabilir ve kopyalanabilir ve metinlerin konturları farklı yakınlaştırma seviyelerinde veya baskı boyutlarında yeniden oluşturularak piksellenme olmadan maksimum kalitede görüntüler elde edilebilir. PDF’yi kaydederken yazı tipleri gömülmezse, tüm metinler rasterleştirilecek veya dış hat çizgisine dönüştürülecek ve dosya boyutu artırılacaktır.
Vektörel çizim ve grafikler, her yakınlaştırma düzeyi ve baskı boyutu için en yüksek çözünürlükte yeniden oluşturulur.
Bunu nasıl başarabiliriz?
En iyi koşullarda, sadece raster olarak kalması gereken görseller (fotoğraflar, taranmış resimler, sonradan işlenmiş çizimler vb.) raster olarak tutulmalı, metinler, dijital çizimler ve şekiller gibi içerikler ise mümkün olduğunca vektör olarak saklanmalıdır. Bu sürecin başarılı yönetimi, görüntüleri işlerken kullandığınız yazılımla ve bu yazılımlarla ne kadar akıcı olduğunuzla yakından ilgilidir.
Günah keçisi Photoshop mu?
Günün kahramanı çoğu zaman Photoshop olsa da, elverişsiz derecede büyük PDF dosyalarının suçlusu da çoğunlukla Photoshop’tur. Esasında Photoshop’u kötüye kullanan kullanıcıdır demek daha doğru olur. Çünkü vektör de desteklemekle birlikte esasen bir raster görüntü işleme yazılımı olan Photoshop, pafta ve belge hazırlamak için uygun bir yazılım değildir. Adı üstünde fotoğraf düzenlemeye yarayan bir görüntü düzenleme yazılımıdır, ek olarak dijital boyama, 3D model boyama boyamak ve belge hazırlamak için kullanılabilir. Photoshop ile kaydedilen PDF’ler, boyut olarak Photoshop’un ana formatı olan PSD’lere yakın olacaktır, çünkü Photoshop verilerini ve katmanlarını içererek dosyaların sonradan düzenlemesine izin verirler.
Paftalar, portfolyolar, kitapçıklar ve özgeçmişler gibi belgeleri hazırlamak, yayınlamak ve baskı almak için Illustrator gibi raster destekli vektör illüstrasyon yazılımları veya InDesign gibi çoklu format destekleyen yayıncılık yazılımları tercih edilmelidir. Kaynak dosya yönetimi, baskı mizanpajında birden çok sayfayla (formalar) veya art board ile çalışma, imla denetimi, metin düzenleme, metin ve paragraf stilleri vb. gibi InDesign ve Illustrator’daki pek çok araç ve imkan Photoshop’ta bulunmamaktadır.
Peki kat planlarını Photoshop’la düzenleyenler?
Problem değil. Photoshop’ta düzenlenen kat planları veya V-Ray’den alınıp işlenmiş renderlar gibi çeşitli görselleri, Illustrator ve InDesign’da JPEG veya TIFF olarak gömebilirsiniz. Hatta bir PSD dosyasını doğrudan InDesign’a yerleştirebilirsiniz. Bu çalışma yönteminin bir avantajı da, bağlantılı kaynak dosyalarda yaptığınız değişikliklerin, dosyayı her açtığınızda (veya bağlantılarını güncellediğinizde) mizanpajda da güncellenmesidir. Planlarınız ve görsellerinizi hâlâ gömülü raster olarak tutabilirsiniz. Ancak söz gelimi 4 * 60 cm ebatlarındaki renkli bir bandın içeriği vektörde sadece birkaç kilobayt veridir ya da boş bir arka plan sıfır bayta mal olur. Bu renkli bandı 500 * 7000 piksel ebatlarında raster verisi olarak saklamak veya Photoshop’un Arka Plan katmanını 7050 * 1000 piksel ebatlarında düz beyaz bir dolguya sahip bir JPEG olarak PDF’ye gömmek pek pratik değildir.
Kaynak: Alex Hogrefe, visualizingarchitecture.com
Örnek bir InDesign iş akışı ve Photoshop ile oluşturulmuş mimari grafikleri ve görselleri işlemeye yönelik ipuçları için Architectural Portfolio Workflow | Visualizing Architecture adresini ziyaret edebilirsiniz.
Kırmızı alarm: Kaydettiğim PDF küçülmüyor
Olan oldu, bir şekilde devasa bir PDF dosyası elde ettiniz ve artık onu son teslim tarihine yetişmek için çözünürlük kaybı/optimizasyonu önemsemeden bir an önce küçültmek istiyorsunuz. Neyse ki hâlâ umut var! En ideal yöntem bu olmasa da, sanal bir PDF yazıcısı ile (Acrobat Pro’lu sistemlerde Adobe PDF) büyük PDF dosyasını daha küçük bir kağıt boyutuna yazdırarak dosya boyutunda önemli bir azalma elde edebilirsiniz. Bu yöntem için, Adobe Acrobat Pro gibi ücretli bir PDF düzenleme yazılımı veya ISO 32000 ile uyumlu ücretsiz PDF düzenleme alternatifleri kullanabilirsiniz. Bu yöntem, özellikle Photoshop’tan kaydedilen katmanları içeren PDF’lerde dosya boyutunu önemli ölçüde azaltacaktır.
Bu bağlantıda Adobe Acrobat Pro ile PDF dosyalarınızı nasıl küçülteceğiniz konusunda bazı ipuçları bulabilirsiniz:
Optimizing PDFs in Adobe Acrobat Pro | Adobe Help Center
METAMETRİK 